Nhắc đến bóng đá Anh, người ta không chỉ nghĩ ngay đến những trận cầu đỉnh cao tại Premier League, những CLB lừng danh thế giới hay các ngôi sao sân cỏ, mà còn là một bức tranh đa sắc màu về Văn hóa cổ động viên bóng đá Anh – từ Hooligan đến biểu tượng trung thành. Đó là một hành trình đầy biến động, từ những góc tối bạo lực ám ảnh quá khứ đến hình ảnh cuồng nhiệt, tận tụy và đôi khi là độc nhất vô nhị trên các khán đài ngày nay. Làm thế nào mà một nền văn hóa từng bị xem là “căn bệnh của nước Anh” lại có thể chuyển mình mạnh mẽ đến vậy?
Bóng đá là một phần không thể tách rời của đời sống xã hội Anh quốc. Tình yêu dành cho trái bóng tròn được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, ăn sâu vào tiềm thức và trở thành bản sắc. Tuy nhiên, đi kèm với đam mê cháy bỏng đó, lịch sử cũng ghi nhận những giai đoạn mà bạo lực sân cỏ, hay còn gọi là Hooliganism, trở thành một vấn nạn nhức nhối, phủ bóng đen lên hình ảnh của môn thể thao vua tại xứ sở sương mù.
Nguồn gốc và bóng tối Hooligan
Hooligan là gì và tại sao nó lại gắn liền với bóng đá Anh?
Hooliganism trong bóng đá Anh là thuật ngữ chỉ hành vi bạo lực, gây rối có tổ chức liên quan đến các trận đấu bóng đá, thường diễn ra giữa các nhóm cổ động viên đối địch. Hiện tượng này bắt đầu nhen nhóm từ những năm 1960 và bùng phát mạnh mẽ trong thập niên 70, 80 của thế kỷ trước, biến nhiều sân vận động thành đấu trường thực sự.
Nguyên nhân của Hooliganism khá phức tạp, thường được cho là xuất phát từ các vấn đề xã hội như tình trạng thất nghiệp, sự bất mãn của tầng lớp lao động, văn hóa băng đảng đường phố và cả sự cổ vũ tiêu cực từ một bộ phận truyền thông. Các “firm” (băng nhóm hooligan) được thành lập, hoạt động có tổ chức, xem việc đối đầu, ẩu đả với CĐV đối phương như một cách thể hiện “lòng trung thành” và sức mạnh. Họ không chỉ gây rối bên trong, bên ngoài sân vận động mà còn cả trên các phương tiện công cộng hay đường phố nơi diễn ra trận đấu.
Hình ảnh đen trắng về các cổ động viên bóng đá Anh gây rối trong thập niên 1980, thể hiện sự căng thẳng và bạo lực
Những thập kỷ đen tối
Thập niên 1970 và 1980 chứng kiến sự leo thang của bạo lực hooligan tại Anh. Các trận đấu thường xuyên bị gián đoạn bởi những màn ẩu đả trên khán đài, ném vật thể lạ xuống sân, thậm chí là xâm nhập sân thi đấu. Hình ảnh cảnh sát chống bạo động phải dàn hàng ngang, sử dụng dùi cui và khiên chắn để ngăn chặn các nhóm CĐV quá khích trở nên quen thuộc.
Không chỉ trong nước, hooligan Anh còn “xuất khẩu” bạo lực ra đấu trường châu Âu. Thảm họa Heysel năm 1985 tại Brussels (Bỉ) trong trận chung kết Cúp C1 giữa Liverpool và Juventus là một minh chứng đau lòng. Sự hung hãn của một nhóm CĐV Liverpool đã dẫn đến việc bức tường khán đài sụp đổ, khiến 39 người thiệt mạng (chủ yếu là CĐV Juventus) và hàng trăm người bị thương. Hậu quả là các CLB Anh bị cấm tham dự cúp châu Âu trong vòng 5 năm (Liverpool là 6 năm), một vết nhơ khó gột rửa trong lịch sử bóng đá nước này.
Thảm họa Hillsborough và bước ngoặt quyết định
Nếu Heysel là cú sốc trên bình diện quốc tế, thì thảm họa Hillsborough năm 1989 lại là nỗi đau và là hồi chuông cảnh tỉnh mạnh mẽ nhất ngay tại nước Anh. Trong trận bán kết FA Cup giữa Liverpool và Nottingham Forest tại sân Hillsborough (Sheffield), tình trạng chen lấn, xô đẩy kinh hoàng ở khu vực khán đài đứng của CĐV Liverpool đã khiến 97 người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương do bị ép chặt vào hàng rào.
“Hillsborough không phải là hành động bạo lực của CĐV, mà là hậu quả của sự quản lý yếu kém, cơ sở vật chất lỗi thời và sự coi thường an toàn người hâm mộ. Nhưng nó đã buộc cả nước Anh phải nhìn nhận lại toàn bộ văn hóa bóng đá,” theo nhà báo thể thao Jonathan Wilson.
Sau thảm họa Hillsborough, Báo cáo Taylor (Taylor Report) được công bố, đưa ra hàng loạt khuyến nghị cải tổ sâu rộng. Quan trọng nhất là yêu cầu các sân vận động thuộc hai hạng đấu cao nhất phải chuyển đổi hoàn toàn sang mô hình ghế ngồi (all-seater stadiums), loại bỏ các khu vực khán đài đứng vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Cùng với đó là việc tăng cường an ninh, lắp đặt camera giám sát, áp dụng các lệnh cấm đến sân đối với những kẻ gây rối và sự thay đổi trong cách cảnh sát kiểm soát đám đông. Đây chính là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự khởi đầu cho quá trình chuyển mình của Văn hóa cổ động viên bóng đá Anh – từ Hooligan đến biểu tượng trung thành.
Sự chuyển mình: Từ bạo lực đến đam mê cuồng nhiệt
Sự ra đời của lịch sử Premier League vào năm 1992, cùng với những cải cách sâu rộng về an ninh và cơ sở vật chất sân vận động, đã góp phần thay đổi bộ mặt của bóng đá Anh. Các sân vận động trở nên hiện đại, an toàn và thân thiện hơn với gia đình. Giá vé tăng lên cũng phần nào làm thay đổi cơ cấu khán giả đến sân.
“The Twelfth Man” – Sức mạnh từ khán đài
Dù bóng tối hooligan đã lùi xa, nhưng sự cuồng nhiệt và đam mê của CĐV Anh không hề suy giảm, mà chuyển hóa thành một nguồn năng lượng tích cực hơn. Họ được mệnh danh là “Cầu thủ thứ 12” (The Twelfth Man), đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp lửa tinh thần cho đội nhà. Tiếng hò reo, những bài hát vang vọng khắp các khán đài tạo nên một bầu không khí đặc trưng, gây áp lực lên đối thủ và thúc đẩy các cầu thủ thi đấu với hơn 100% sức lực.
Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao các đội bóng Anh thường chơi rất hay trên sân nhà? Một phần câu trả lời nằm ở chính sự cổ vũ không ngừng nghỉ từ bốn phía khán đài. Âm thanh đó không chỉ là tiếng ồn, mà là sự cộng hưởng của hàng vạn trái tim cùng chung nhịp đập, tạo nên một lợi thế tinh thần không thể đo đếm được.
Những bài hát làm nên bản sắc
Một trong những nét đặc sắc nhất của văn hóa CĐV Anh chính là những bài hát (chants). Mỗi CLB đều có những bài hát truyền thống, những giai điệu được “chế” lại để ca ngợi cầu thủ, chế giễu đối phương hoặc đơn giản là thể hiện tình yêu với đội bóng. Từ “You’ll Never Walk Alone” hào hùng của Liverpool, “Glory Glory Man United” của Manchester United, “Blue Moon” của Manchester City đến “Bubbles” (I’m Forever Blowing Bubbles) của West Ham… tất cả đều tạo nên một phần linh hồn không thể thiếu của các CLB.
Không chỉ có những bài hát truyền thống, CĐV Anh còn rất sáng tạo trong việc chế ra những bài hát mới dựa trên các giai điệu nổi tiếng hoặc các sự kiện nóng hổi liên quan đến đội bóng hay cầu thủ. Đôi khi chúng mang tính hài hước, châm biếm, nhưng luôn thể hiện sự gắn kết và tình yêu mãnh liệt. Việc cùng nhau hát vang trên khán đài là một cách để họ thể hiện niềm tự hào, sự đoàn kết và khẳng định bản sắc riêng của hội CĐV.
Văn hóa cổ động viên bóng đá Anh ngày nay: Đa dạng và trung thành
Ngày nay, Văn hóa cổ động viên bóng đá Anh – từ Hooligan đến biểu tượng trung thành đã trở thành một hình mẫu về sự đam mê và lòng tận tụy. Dù vẫn còn đó những vấn đề như phân biệt chủng tộc hay một số hành vi quá khích cá biệt, nhưng nhìn chung, hình ảnh CĐV Anh đã trở nên tích cực và đa dạng hơn rất nhiều.
Away days – Hành trình theo chân đội bóng
“Away days” (những ngày thi đấu sân khách) là một nét văn hóa đặc trưng và thể hiện rõ nhất lòng trung thành của CĐV Anh. Bất chấp khoảng cách địa lý, chi phí tốn kém hay kết quả trận đấu có thể không như ý, hàng ngàn CĐV vẫn sẵn sàng di chuyển khắp đất nước, thậm chí ra nước ngoài, để cổ vũ cho đội bóng con cưng.
Khoảnh khắc các CĐV đội khách, dù chỉ chiếm một góc nhỏ trên sân vận động, nhưng vẫn hát vang át cả tiếng CĐV chủ nhà, là một hình ảnh đầy cảm xúc và thể hiện tinh thần “không bao giờ bỏ cuộc”. Họ là những người đồng hành thực sự, chia sẻ niềm vui chiến thắng và cả nỗi buồn thất bại cùng đội bóng.
Tác động toàn cầu và hình ảnh mới
Sức hấp dẫn của Premier League đã đưa hình ảnh CĐV Anh lan tỏa ra toàn cầu. Cách họ cổ vũ, những bài hát, sự cuồng nhiệt trên khán đài đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều hội CĐV ở các quốc gia khác, bao gồm cả Việt Nam. Chúng ta có thể thấy nhiều nhóm CĐV V-League cũng học hỏi cách tổ chức, các bài hát và phong cách cổ vũ từ nước Anh.
Hình ảnh CĐV Anh ngày nay không chỉ gắn liền với các trận đấu của CLB mà còn cả đội tuyển quốc gia. Dù “Tam Sư” thường gây thất vọng ở các giải đấu lớn, nhưng “Barmy Army” (biệt danh của CĐV tuyển Anh) vẫn luôn theo sát, tạo nên bầu không khí lễ hội và thể hiện lòng yêu nước cuồng nhiệt.
Mặt trái còn tồn tại?
Dù đã có những chuyển biến tích cực, không thể phủ nhận rằng một số vấn đề tiêu cực vẫn còn tồn tại trong văn hóa CĐV Anh. Các vụ việc liên quan đến phân biệt chủng tộc, kỳ thị giới tính hay hành vi gây rối ở mức độ nhỏ lẻ đôi khi vẫn xảy ra. Việc lạm dụng rượu bia trước và sau trận đấu cũng là một yếu tố có thể dẫn đến các hành vi quá khích.
Tuy nhiên, các CLB, ban tổ chức giải đấu và cơ quan chức năng đang ngày càng mạnh tay hơn trong việc xử lý những hành vi này. Các chiến dịch nâng cao nhận thức, hình phạt nghiêm khắc và sự lên án từ chính cộng đồng CĐV chân chính đang góp phần đẩy lùi những mặt trái còn sót lại.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Hooliganism có còn là vấn đề lớn ở bóng đá Anh hiện tại không?
Không còn là vấn đề lớn như trong quá khứ. Nhờ các biện pháp an ninh chặt chẽ, sân vận động hiện đại và sự thay đổi trong thái độ của phần lớn người hâm mộ, bạo lực có tổ chức quy mô lớn đã giảm đáng kể. Tuy nhiên, các vụ việc đơn lẻ vẫn có thể xảy ra.
2. Điều gì làm nên sự đặc biệt của Văn hóa cổ động viên bóng đá Anh?
Đó là sự kết hợp giữa lòng trung thành tuyệt đối, niềm đam mê cuồng nhiệt thể hiện qua các bài hát, tiếng hò reo không ngớt, văn hóa “away days” và lịch sử lâu đời gắn bó chặt chẽ với đời sống xã hội.
3. Tại sao CĐV Anh lại nổi tiếng với việc hát trên khán đài?
Hát là một phần không thể thiếu trong văn hóa Anh nói chung và được thể hiện mạnh mẽ trên các sân bóng đá. Đó là cách để CĐV thể hiện cảm xúc, sự đoàn kết, ủng hộ đội nhà và tạo ra bầu không khí sôi động, đặc trưng cho Văn hóa cổ động viên bóng đá Anh.
4. “You’ll Never Walk Alone” có phải là bài hát của mọi CĐV Anh không?
Không, “You’ll Never Walk Alone” là bài hát truyền thống nổi tiếng nhất của CLB Liverpool và được các CĐV của họ hát trước mỗi trận đấu trên sân nhà Anfield. Các CLB khác có những bài hát riêng của mình.
5. Làm thế nào để trải nghiệm Văn hóa cổ động viên bóng đá Anh một cách an toàn?
Hãy mua vé ở những khu vực dành cho CĐV trung lập hoặc CĐV đội nhà (nếu bạn ủng hộ họ), tuân thủ các quy định của sân vận động, tránh xa các khu vực có khả năng xảy ra xô xát và hòa mình vào bầu không khí cuồng nhiệt một cách văn minh.
Kết luận
Văn hóa cổ động viên bóng đá Anh – từ Hooligan đến biểu tượng trung thành là một hành trình dài, phản ánh sự thay đổi của xã hội và bản thân môn thể thao vua tại xứ sở sương mù. Từ quá khứ bị ám ảnh bởi bạo lực, CĐV Anh ngày nay đã khẳng định mình bằng tình yêu mãnh liệt, sự sáng tạo và lòng trung thành đáng ngưỡng mộ. Họ không chỉ là “Cầu thủ thứ 12” trên sân cỏ mà còn là một phần quan trọng tạo nên sức hấp dẫn toàn cầu của bóng đá Anh.
Dù vẫn còn đó những thách thức, nhưng không thể phủ nhận sức sống mãnh liệt và những giá trị tích cực mà nền văn hóa cổ động này mang lại. Bạn nghĩ sao về sự chuyển mình này? Hãy chia sẻ cảm nhận và những kỷ niệm của bạn về CĐV Anh ở phần bình luận bên dưới nhé!
